爱是什么歌曲

Organizacja Traktatu Pó?nocnoatlantyckiego

North Atlantic Treaty Organization / Organisation du traité de l’Atlantique nord

państwa cz?onkowskie NATO
J?zyk roboczy	百度 赵国的成年男丁几乎在长平被白起砍光，也没见赵国人对秦国抱有如楚国般不死不休的仇恨，这是为何？　　因为作死小能手楚怀王又开始作了。 angielski, francuski
Siedziba	Bruksela
Cz?onkowie	patrz: państwa cz?onkowskie
Sekretarz generalny	Mark Rutte
Utworzenie	4 kwietnia 1949
Strona internetowa

Organizacja Traktatu Pó?nocnoatlantyckiego (ang. North Atlantic Treaty Organization – NATO; fr. Organisation du traité de l’Atlantique nord – OTAN, zwyczajowo NATO lub Sojusz Pó?nocnoatlantycki) – mi?dzynarodowa organizacja polityczno-wojskowa utworzona na mocy podpisanego 4 kwietnia 1949 Traktatu Pó?nocnoatlantyckiego, obowi?zuj?cego od 24 sierpnia 1949.

G?ównym celem istnienia NATO w chwili utworzenia by?a obrona militarna przed atakiem ze strony ZSRR i jego państw satelickich, od 1955 zorganizowanych w struktur? Uk?adu Warszawskiego. Po rozpadzie ZSRR i rozwi?zaniu Uk?adu Warszawskiego w 1991 roku, pe?ni rol? stabilizacyjn?, podejmuj?c dzia?ania zapobiegaj?ce rozprzestrzenianiu konfliktów regionalnych. Pe?ni tak?e rol? gwaranta bezpieczeństwa zewn?trznego państw cz?onkowskich. Sojusz opiera si? na zasadzie kolektywnej obrony, zgodnie z jego podstawowym za?o?eniem, ?e napa?? zbrojna na jednego z cz?onków uwa?ana jest za atak przeciw wszystkim cz?onkom.

Zadania i cele

Podstawowym aktem prawnym, b?d?cym podstaw? dzia?ania NATO jest podpisany 4 kwietnia 1949 roku w Waszyngtonie Traktat pó?nocnoatlantycki, zwany te? traktatem waszyngtońskim. Umowa jest dokumentem z?o?onym z 14 artyku?ów okre?laj?cych najwa?niejsze zobowi?zania sojuszników wobec siebie z osobna, jak i sojuszu jako ca?o?ci. Szczególnie wa?ny z punktu widzenia aspektu obronno?ci jest artyku? 5, stanowi?cy, ?e ka?dy atak zbrojny z zewn?trz zwrócony przeciwko jednemu lub kilku państwom cz?onkowskim traktowany b?dzie jako atak przeciwko wszystkim sygnatariuszom umowy.

Artyku? 5. Strony zgadzaj? si?, ?e zbrojna napa?? na jedn? lub wi?cej z nich w Europie lub Ameryce Pó?nocnej b?dzie uznana za napa?? przeciwko nim wszystkim i dlatego zgadzaj? si?, ?e je?eli taka zbrojna napa?? nast?pi, to ka?da z nich, w ramach wykonywania prawa do indywidualnej lub zbiorowej samoobrony, uznanego na mocy artyku?u 51 Karty Narodów Zjednoczonych, udzieli pomocy Stronie lub Stronom napadni?tym, podejmuj?c niezw?ocznie, samodzielnie, jak i w porozumieniu z innymi Stronami, dzia?ania, jakie uzna za konieczne, ??cznie z u?yciem si?y zbrojnej, w celu przywrócenia i utrzymania bezpieczeństwa obszaru pó?nocnoatlantyckiego.

Zawarta w tym artykule formu?a casus foederis jest szczególnym rodzajem solidarno?ci wojskowej mi?dzy cz?onkami Sojuszu. NATO jest organizacj? stawiaj?c? sobie za cel zbiorow? ochron? swoich cz?onków, jako podstaw? zachowania pokoju i umocnienia bezpieczeństwa mi?dzynarodowego. Z prawnomi?dzynarodowego punktu widzenia NATO jest mi?dzynarodow? organizacj? opart? na sojuszniczym systemie bezpieczeństwa. Zgodnie z traktatem waszyngtońskim ka?de państwo cz?onkowskie zobowi?zuje si? przyczynia? do rozwoju pokojowych i przyjaznych stosunków mi?dzynarodowych oraz dba? o zachowanie bezpieczeństwa w?asnego, oraz innych cz?onków sojuszu i wzmacnia? swoje si?y zbrojne.

G?ównym celem Sojuszu jest zagwarantowanie – ?rodkami politycznymi i militarnymi – wolno?ci i bezpieczeństwa wszystkim państwom cz?onkowskim. Do osi?gni?cia tego celu NATO wykonuje podstawowe zadania w zakresie bezpieczeństwa:

• zapewnia fundament trwa?ego bezpieczeństwa w Europie, opartego na rozwoju instytucji demokratycznych i pokojowym rozwi?zywaniu konfliktów
• zapewnia ?rodki odstraszania i obrony przed jak?kolwiek form? ataku na terytorium ka?dego państwa cz?onkowskiego
• rozwija bezpieczeństwo mi?dzynarodowe poprzez sta?? i aktywn? wspó?prac? ze wszystkimi państwami partnerskimi nale??cymi do programu Partnerstwo dla Pokoju (PdP), oraz Euroatlantyckiej Rady Partnerstwa
• wysy?a swoje misje wojskowe do państw, na terytorium których toczy si? konflikt zbrojny, celem za?egnania tego konfliktu.

Niemniej jednak istotnym zapisem traktatu jest artyku? 3 zobowi?zuj?cy ka?d? z jego stron z osobna do umacniania swoich w?asnych i kolektywnych zdolno?ci obronnych:

Artyku? 3. Dla skuteczniejszego osi?gni?cia celów niniejszego traktatu, Strony, ka?da z osobna i wszystkie razem, poprzez sta?? i skuteczn? samopomoc i pomoc wzajemn?, b?d? utrzymywa?y i rozwija?y swoj? indywidualn? i zbiorow? zdolno?? do odparcia zbrojnej napa?ci.

Zasi?g terytorialny sojuszu

Zgodnie z art. 6 traktatu zasi?g terytorialny paktu obejmuje terytorium którejkolwiek ze stron w Europie lub Ameryce Pó?nocnej, algierskie departamenty Francji (aczkolwiek zapis ten ju? nie obowi?zuje w zwi?zku z uzyskaniem przez Algieri? niepodleg?o?ci w 1962), terytorium Turcji oraz wyspy pod jurysdykcj? którejkolwiek ze stron na obszarze pó?nocnoatlantyckim na pó?noc od zwrotnika Raka. Zobowi?zania traktatu obowi?zuj? tak?e w razie ataku na si?y zbrojne, okr?ty lub samoloty którejkolwiek ze stron znajduj?ce si? na tych terytoriach, lub nad nimi albo na jakimkolwiek innym obszarze w Europie, na którym w dniu wej?cia w ?ycie traktatu stacjonowa?y wojska okupacyjne którejkolwiek ze stron, lub na Morzu ?ródziemnym czy obszarze pó?nocnoatlantyckim na pó?noc od zwrotnika Raka.

Państwa cz?onkowskie

Etapy rozszerzania NATO o kolejne państwa cz?onkowskie w Europie

Rok wst?pienia	Państwa cz?onkowskie NATO
1949	Belgia, Dania, Francja, Holandia, Islandia, Kanada, Luksemburg, Norwegia, Portugalia, Stany Zjednoczone, Wielka Brytania, W?ochy
1952	Grecja, Turcja
1955	RFN
1982	Hiszpania
1999	Czechy, Polska, W?gry
2004	Bu?garia, Estonia, Litwa, ?otwa, Rumunia, S?owacja, S?owenia
2009	Albania, Chorwacja
2017	Czarnogóra
2020	Macedonia Pó?nocna
2023	Finlandia
2024	Szwecja

W 2024 roku NATO liczy 32 państwa cz?onkowskie. Najm?odszym państwem cz?onkowskim jest Szwecja, która przyst?pi?a do sojuszu 7 marca 2024 roku. Kandydatem do cz?onkostwa w sojuszu jest Bo?nia i Hercegowina.

Ka?de z państw przyst?puje do NATO dobrowolnie, po przeprowadzeniu debaty publicznej oraz stosownej ratyfikacyjnej procedury parlamentarnej. Traktat pó?nocnoatlantycki gwarantuje swoim cz?onkom suwerenne prawa, ale tak?e nak?ada zobowi?zania mi?dzynarodowe, które nale?y bezwzgl?dnie respektowa?.

Państwa goszcz?ce

Państwa goszcz?ce to kraje nieb?d?ce cz?onkami NATO, które jednak zobowi?za?y si? do umo?liwienia si?om NATO dzia?ania ze swojego terytorium, je?li zajdzie taka potrzeba.

Państwa cz?onkowskie przez pewien czas nieuczestnicz?ce w strukturach wojskowych NATO

• Grecja – od 14 sierpnia 1974 do 20 pa?dziernika 1980;
• Francja – wyst?pi?a w 1966 r., cz??ciowo powróci?a w 1995, powróci?a ca?kowicie w 2009 (podczas szczytu NATO w Strasburgu i Kehl);
• Hiszpania – od momentu przyst?pienia do 1997 r.

Historia

Pocz?tki NATO wi??? si? z podpisaniem traktatu z Dunkierki przez Wielk? Brytani? i Francj? 4 marca 1947 roku, co stanowi?o odpowied? na rosn?ce obawy przed ponown? agresj? niemieck?. Rok pó?niej, 17 marca 1948, do??czy?y do nich państwa Beneluksu, podpisuj?c traktat brukselski, który pó?niej sta? si? fundamentem dla traktatu waszyngtońskiego. Kluczowym momentem w kierunku utworzenia NATO by? 11 czerwca 1948, kiedy to Senat Stanów Zjednoczonych uchwali? rezolucj? Vandenberga, wzywaj?c? do tworzenia bloków militarnych, co doprowadzi?o do podpisania 4 kwietnia 1949 roku w Waszyngtonie Traktatu pó?nocnoatlantyckiego. Ten moment ustanowi? formalnie NATO, a organizacja ta zacz??a oficjalnie funkcjonowa? od 24 sierpnia 1949 roku.

We wrze?niu 1950 roku, podczas posiedzenia Rady NATO w Nowym Jorku, państwa cz?onkowskie zdecydowa?y si? na przyj?cie koncepcji tzw. wysuni?tej obrony (ang. forward strategy) zak?adaj?cej w wypadku wojny przeniesienie dzia?ań bojowych na terytorium państw bloku wschodniego. Stany Zjednoczone wysun??y propozycj? remilitaryzacji Niemiec i w??czenia ich w sk?ad sojuszu. Propozycja ta zosta?a uznana przez państwa socjalistyczne za przyj?cie kursu konfrontacji i d??enie do odrodzenia militaryzmu niemieckiego. W pa?dzierniku 1950 roku Komitet Obrony NATO zaakceptowa? plan utworzenia si? sojuszniczych z?o?onych z 50 dywizji, w tym: 20 francuskich, 10 amerykańskich, 10 w?oskich, 5 brytyjskich i 5 z państw Beneluksu. W 1951 roku Rada NATO postanowi?a przy?pieszy? proces rozbudowy si? l?dowych sojuszu, które mia?y stanowi? tzw. tarcz? zabezpieczaj?c? przed ewentualnym atakiem. USA i Wielka Brytania mia?y utworzy? si?y tzw. ?miecza” z?o?one ze strategicznego lotnictwa bombowego dysponuj?cego bombami j?drowymi. W 1952 roku, organizacja powi?kszy?a si? o Grecj? i Turcj?, a w 1954 roku, po zakończeniu okupacji Niemiec Zachodnich, Republika Federalna Niemiec zosta?a przyj?ta do sojuszu, co by?o krokiem o du?ym znaczeniu politycznym i militarnym.

W 1954 roku, na sesji Rady NATO w Pary?u, zdecydowano o konieczno?ci oparcia strategii sojuszu na u?yciu taktycznej broni j?drowej. Strategia ta zosta?a dalej rozwini?ta w 1957 roku, kiedy potwierdzono koncepcj? u?ycia broni j?drowej w ewentualnym konflikcie. Zakończenie procesu ratyfikacji uk?adów paryskich w maju 1955 roku, zosta?o uznane przez państwa ?bloku wschodniego” za pretekst do utworzenia Uk?adu Warszawskiego, który mia? by? odpowiedzi? na remilitaryzacj? RFN i przyj?cie jej do NATO. W kwietniu 1958 roku na konferencji ministrów obrony narodowej państw NATO zatwierdzono plan rozbudowy si? sojuszu (MC-70) zak?adaj?cy wzmocnienie si? w Europie przez 12 dywizji niemieckich, 4 francuskie i 2 brytyjskie. Przewidywano rozbudow? baz rakietowych i wprowadzenie na uzbrojenie ?rodków przenoszenia broni j?drowej.

Lata 50. i 60. to równie? czas, kiedy NATO zacz??o intensywnie rozwija? swoj? strategi? nuklearn?. W latach 1959–1960 Stany Zjednoczone rozmie?ci?y w Europie Zachodniej wyrzutnie rakiet ?redniego zasi?gu z g?owicami j?drowymi. W Wielkiej Brytanii rozlokowano 66 wyrzutni, a we W?oszech 30 wyrzutni rakiet typu ?Thor”. W Turcji zainstalowano 15 wyrzutni rakiet typu Jupiter. Te ostatnie sprowokowa?y ZSRR do rozmieszczenia rakiet ?redniego zasi?gu na Kubie, co by?o przyczyn? kryzysu kubańskiego.

W grudniu 1961 roku na sesji Rady NATO w Pary?u omawiano problem przekszta?cenia sojuszu w ?czwart? pot?g? atomow?”, co oznacza?o mo?liwo?? swobodnego dost?pu do broni nuklearnej wszystkich państw NATO. W maju 1962 roku na sesji Rady NATO w Atenach, USA i Wielka Brytania odrzuci?y plan przekszta?cenia NATO w ?czwart? pot?g? atomow?”, którego rzecznikiem by?a Republika Federalna Niemiec. Podkre?lono potrzeb? rozbudowy si? konwencjonalnych przez państwa sojuszu.

W 1966 roku Francja pod rz?dami Charles’a de Gaulle’a zdecydowa?a si? wycofa? ze struktur militarnych NATO, co zmusi?o sojusz do przeniesienia swojej siedziby z Pary?a do Brukseli. O ile w Brukseli mie?ci si? od tamtej pory siedziba polityczna sojuszu, g?ówne dowództwo wojskowe osadzone zosta?o na po?udnie od Brukseli, w mie?cie Mons. Strategia obronna NATO nadal ewoluowa?a, szczególnie po przyj?ciu w 1967 roku amerykańskiej doktryny ?elastycznego reagowania” zak?adaj?cej u?ycie broni j?drowej w przypadku braku mo?liwo?ci odparcia ewentualnej agresji si?ami konwencjonalnymi. Jednocze?nie odwrócono rol? ?tarczy” i ?miecza”. Funkcj? ?tarczy” odgrywa?y strategiczne si?y nuklearne, a ?miecza” – si?y konwencjonalne wzmocnione taktyczn? broni? j?drow?.

W latach 70. i 80., w obliczu trwaj?cej zimnej wojny, sojusz kontynuowa? rozbudow? swoich si? zbrojnych oraz strategii, przyjmuj?c m.in. dziesi?cioletni plan rozbudowy si? zbrojnych w 1970 roku i Deklaracj? Atlantyck? w 1974 roku, która mia?a na celu ograniczenie dominacji Stanów Zjednoczonych i rozszerzenie wspó?pracy państw cz?onkowskich. W 1982 roku do sojuszu zosta?a przyj?ta Hiszpania. W 1984 roku w Sztokholmie odby?a si? konferencja w sprawie ?rodków budowy zaufania i bezpieczeństwa w Europie, NATO by?o stron? rozmów rozbrojeniowych.

W latach 90. organizacja zacz??a si? otwiera? na kraje Europy ?rodkowej i Wschodniej, d???c do budowania nowego porz?dku bezpieczeństwa w Europie. W 1991 roku, podczas sesji Rady NATO, przyj?to deklaracj? o partnerstwie z krajami tej cz??ci Europy, a w 1997 roku, podczas szczytu w Pary?u, podpisano akt o wspó?pracy z Federacj? Rosyjsk?, co mia?o na celu z?agodzenie napi?? i promowanie wspó?pracy.

Znacz?cym krokiem w kierunku rozszerzenia NATO by?o zaproszenie w 1997 roku Polski, Czech i W?gier do przyst?pienia do sojuszu, co zmaterializowa?o si? 12 marca 1999 roku. 24 marca 1999 roku NATO zaanga?owa?o si? w konflikt zbrojny w Kosowie. Podj?cie interwencji militarnej (11-tygodniowej) mia?o na celu zakończenie sze?cioletniej masakry ludno?ci cywilnej na Ba?kanach.

XXI wiek przyniós? nowe wyzwania, w tym globalny terroryzm, co doprowadzi?o do historycznego uruchomienia procedur zwi?zanych z artyku?em pi?tym traktatu pó?nocnoatlantyckiego po zamachach z 11 wrze?nia 2001 roku w Stanach Zjednoczonych.

21 listopada 2002 roku podczas szczytu w Pradze (Czechy), siedem nowych państw otrzyma?o zaproszenia do rozpocz?cia negocjacji odno?nie do ich przyst?pienia do Sojuszu. By?y to: Estonia, ?otwa, Litwa, S?owenia, S?owacja, Bu?garia i Rumunia. 10 lutego 2003 roku w NATO nast?pi? kryzys po tym, gdy Francja i Belgia zawetowa?y uruchomienie specjalnych procedur maj?cych na celu zapewnienie bezpieczeństwa Turcji na wypadek wojny w Iraku. Niemcy odmówi?y skorzystania z przys?uguj?cego im prawa zablokowania procesu, ale popar?y weto. 16 kwietnia 2003 roku NATO wyrazi?o zgod? na przej?cie w sierpniu dowództwa nad Mi?dzynarodowymi Si?ami Wspieraj?cymi Bezpieczeństwo (ISAF) w Afganistanie. Decyzj? tak? podj?to na pro?b? Niemiec i Holandii, które dotychczas dowodzi?y operacj? ISAF. 19 ambasadorów NATO podj??o decyzj? jednomy?lnie. Przekazanie dowództwa nast?pi?o 11 sierpnia. By?a to pierwsza w historii sytuacja, w której NATO prowadzi?o operacj? poza regionem pó?nocnego Atlantyku. Pierwotnie kontrol? nad misj? ISAF mia?a przej?? Kanada.

W 2004 roku do sojuszu do??czy?y Bu?garia, Estonia, ?otwa, Litwa, Rumunia, S?owacja i S?owenia, a w 2009 Albania i Chorwacja. 26 kwietnia 2005 roku NATO przychyli?o si? do pro?by Unii Afrykańskiej o wsparcie logistyczne misji w Darfurze. 3 kwietnia 2009 roku Francja powróci?a do struktur NATO. W kolejnych latach do sojuszu do??czy?y Czarnogóra (2017) i Macedonia Pó?nocna (2020). Kolejne rozszerzenie NATO dotyczy?o Finlandii i Szwecji, które do??czy?y do sojuszu odpowiednio w 2023 i 2024 roku.

Sk?ad si? zbrojnych NATO u schy?ku zimnej wojny w 1991 r.

Państwa	USA	RFN	W.Brytania	Francja	W?ochy	Turcja	Kanada	Hiszpania	Grecja	Holandia	Belgia	Norwegia	Portugalia	Dania	RAZEM
Liczba ?o?nierzy	1 222 980	472 330	344 440	446 950	400 960	647 400	136 500	274 000	162 500	96 900	92 000	34 400	68 000	31 700	4 431 060
Czo?gi	17 119	5292	1910	1568	1620	3936	309	963	1970	1283	369	224	136	390	37 089
Transp. opanc.	37 155	6599	5453	5510	4900	3600	1388	2288	2377	3238	2315	250	341	690	76 080
Samoloty bojowe	7333	605	245	729	242	363	271	52	287	236	340	116	47	128	11 267
?adunki j?drowe	21 211	–	300	505	–	–	–	–	–	–	–	–	–	–	22 016

?ród?o: The Military Balance 1990–1991

Liczba ?o?nierzy etatowych, wydatki na obronno?? i udzia? w PKB w 2024 r.

Państwo	Liczba ?o?nierzy	Wydatki na obron? w milionach dolarów	Udzia? w PKB w %
Albania	7000	516	2,03
Belgia	21300	8519	1,30
Bu?garia	26900	2325	2,18
Chorwacja	13700	1624	1,81
Czarnogóra	1600	162	2,02
Czechy	29500	6834	2,10
Dania	17300	9940	2,37
Estonia	7500	1437	3,43
Finlandia	30800	7308	2,41
Francja	204700	64271	2,06
Grecja	110800	7641	3,08
Hiszpania	117400	21269	1,28
Holandia	41900	21460	2,05
Islandia	0	0	0
Kanada	77100	30495	1,37
Litwa	18500	2300	2,85
Luksemburg	900	785	1,29
?otwa	8400	1421	3,15
Macedonia Pó?nocna	6100	353	2,22
Niemcy	185600	97686	2,12
Norwegia	24300	10606	2,20
Polska	216100	34975	4,12
Portugalia	28400	4627	1,55
Rumunia	66600	8644	2,25
S?owacja	15600	2841	2,00
S?owenia	5900	949	1,29
Stany Zjednoczone	1300200	967707	3,38
Szwecja	23100	13428	2,14
Turcja	481000	22776	2,09
W?gry	20900	4889	2,11
Wielka Brytania	138100	82107	2,33
W?ochy	171400	34462	1,49
Razem	3418600	1474399	2,71

Strategie NATO

Strategia wojenna NATO oparta by?a g?ównie na amerykańskich koncepcjach strategicznych wynikaj?cych z oceny zagro?enia bezpieczeństwa mi?dzynarodowego. Pierwsz? z nich by?a strategia zmasowanego odwetu przyj?ta w USA w 1950 roku, a zaadaptowana przez sojusz NATO w 1957 roku. Zak?ada?a ona wykonanie uderzeń j?drowych na państwa Uk?adu Warszawskiego w odpowiedzi na powa?niejszy atak militarny. Dopuszcza?a równie? wykonanie uprzedzaj?cego ataku j?drowego w przypadku stwierdzenia zagro?enia bezpieczeństwa państw sojuszu. Szczególn? rol? w wojnie mia?o odgrywa? lotnictwo strategiczne oraz okr?ty podwodne uzbrojone w pociski balistyczne SLBM, przy czym te ostatnie z przyczyn technicznych uznawane by?y za broń wy??cznie odwetow?. Dla zapewnienia skuteczno?ci i szybko?ci dzia?ań rozbudowano system baz wojskowych rozmieszczonych wokó? państw ?bloku wschodniego”. Od 1953 roku na terenie Europy rozlokowano broń nuklearn? w postaci rakiet ?redniego zasi?gu i bomb j?drowych. Koalicyjny charakter strategii wojennej przejawia? si? g?ównie w podziale zadań. Amerykańskie si?y zbrojne mia?y wykona? strategiczne uderzenia j?drowe, operacje morskie mia?y by? realizowane przez floty wojenne USA i państw europejskich, natomiast dzia?ania bojowe na terenie Europy mia?y by? prowadzone g?ównie przez si?y l?dowe i lotnictwo taktyczne europejskich państw NATO.

Prze?amanie monopolu atomowego USA przez ZSRR oraz wprowadzenie na uzbrojenie Uk?adu Warszawskiego mi?dzykontynentalnych pocisków rakietowych sk?oni?o USA do zmiany strategii. W 1961 roku opracowano strategi? elastycznego reagowania, która zosta?a przyj?ta przez NATO w 1967 roku. Zak?ada?a ona mo?liwo?? prowadzenia dzia?ań wojennych zarówno z wykorzystaniem broni j?drowej, jak i bez niej. W przypadku ataku państw UW przewidywano prowadzenie dzia?ań o charakterze konwencjonalnym, a w sytuacji ich niepowodzenia wykorzystanie taktycznej broni j?drowej na ograniczon? skal?. Strategiczna broń j?drowa mia?a by? u?yta dopiero po jej zastosowaniu przez ZSRR. G?ówn? rol? w ewentualnym uderzeniu odegra? mia? amerykański potencja? j?drowy, którego wykorzystanie okre?la?y plany operacyjne SIOP (Single Integrated Operational Plan). Przewidywa?y one ró?ne warianty uderzeń o ograniczonym lub masowym charakterze w celu osi?gni?cia za?o?onych celów wojennych.

Zakończenie zimnej wojny przynios?o zmian? koncepcji strategicznej NATO. W 1991 zosta?a przyj?ta tzw. nowa koncepcja strategiczna. Zak?ada?a ona utrzymanie wystarczaj?cych si? konwencjonalnych i nuklearnych zdolnych do odstraszania ewentualnych agresorów i prowadzenie dzia?ań zapobiegaj?cych ewentualnym konfliktom zbrojnym na ?wiecie. Skoncentrowano si? te? na zagwarantowaniu bezpieczeństwa państw sojuszu w warunkach ró?norodnych i wielokierunkowych zagro?eń mi?dzynarodowych (konflikty etniczne i terytorialne, rozprzestrzenianie broni masowego ra?enia i technologii uzbrojenia, przerwanie dostaw surowców strategicznych, terroryzm i sabota?). W 1999 koncepcja ta uleg?a aktualizacji w oparciu o do?wiadczenia misji NATO w by?ej Jugos?awii.

Nowa koncepcja strategiczna wprowadzi?a poj?cie ?operacji spoza artyku?u 5”, którymi s? przede wszystkim operacje reagowania kryzysowego, czyli dzia?ania przy u?yciu si? zbrojnych skierowane na usuwanie przyczyn sytuacji kryzysowych lub kryzysów zagra?aj?cych regionalnemu lub ?wiatowemu bezpieczeństwu oraz powoduj?cych naruszenie praw cz?owieka. Podobnie jak w operacjach pokojowych, si?y interweniuj?ce powinny dzia?a? w sposób bezstronny – nie s? bowiem stron? w konflikcie. W teorii problemu w uj?ciu Sojuszu Pó?nocnoatlantyckiego przez poj?cie operacji reagowania kryzysowego rozumiane s? sojusznicze, wielonarodowe i wielofunkcyjne dzia?ania militarne i niemilitarne wychodz?ce w swych celach militarnych poza artyku? 5 traktatu waszyngtońskiego.

Broń j?drowa w NATO

Broń j?drowa stanowi?a wa?ny element strategii sojuszu b?d?c istotn? cz??ci? realizacji za?o?eń jego doktryny wojennej. Pocz?tkowo jedynym państwem NATO, które dysponowa?o t? broni? by?y Stany Zjednoczone. W chwili powstania sojuszu posiada?y one 235 bomb j?drowych. W 1953 do państw nuklearnych NATO do??czy?a Wielka Brytania, a w 1964 Francja. Potencja? tych państw rós? stosunkowo wolno i ustabilizowa? si? dopiero w po?owie lat siedemdziesi?tych na poziomie 350 i 250 ?adunków j?drowych. Pocz?tkowo broń j?drowa stanowi?a ?miecz” sojuszu, który mia? by? u?yty do odparcia ewentualnej agresji. Rol? ?tarczy” spe?nia?y si?y konwencjonalne. W 1967, po przyj?ciu przez NATO amerykańskiej doktryny elastycznego reagowania, si?y j?drowe przej??y rol? ?tarczy”, któr? z czasem okre?lano jako ?parasol j?drowy”.

Do dyspozycji NATO wydzielono ponad 65% ?adunków j?drowych USA, które rozlokowane by?y na terenie Europy oraz zainstalowane na okr?tach podwodnych. Pod koniec lat siedemdziesi?tych z posiadanych przez Amerykanów 24 tys. ?adunków j?drowych do NATO wydzielono 15818 ?adunków. Obejmowa?y one: 624 g?owice na okr?tach podwodnych, 660 ?adunków przenoszonych przez strategiczne samoloty bombowe i 14534 ?adunki operacyjne i taktyczne. Z tych ostatnich na terenie RFN zmagazynowano ok. 10 tys. ?adunków, z czego po?ow? stanowi?y j?drowe pociski artyleryjskie. Oko?o 2500 ?adunków mia?y wykorzysta? w razie wojny wojska RFN. Pozosta?? cz??? arsena?u j?drowego NATO stanowi? potencja? Wielkiej Brytanii obejmuj?cy: 192 g?owice pocisków balistycznych na okr?tach podwodnych i 158 ?adunków operacyjno-taktycznych oraz Francji posiadaj?cej 250 ?adunków j?drowych .

W 2002 roku państwa o potencjale nuklearnym NATO mia?y w swoich arsena?ach 11041 ?adunków j?drowych, w tym 2089 strategicznych.

Organizacja i dzia?anie

W ramach ustaleń na konferencji NATO (Praga 2002), w 2003 zmianie uleg?a struktura o?rodków decyzyjnych sojuszu. Nowa struktura odchodzi od geograficznego podzia?u dowództw na rzecz podzia?u kompetencyjnego. Funkcje operacyjne zosta?y podzielone pomi?dzy nowo powo?ane Sojusznicze Dowództwo Operacji (ACO) i Dowództwo Si? Sojuszniczych NATO ds. Transformacji (ACT).

• Rada Pó?nocnoatlantycka (NAC, czyli Rada Ministerialna) – jedyny organ traktatowy NATO
• Komitet Planowania Obronnego (DPC)
• Grupa Planowania Nuklearnego (NPG)
• Komitet Wojskowy NATO (MC)
  • Sojusznicze Dowództwo Operacji (ACO)
  • Dowództwo Si? Sojuszniczych NATO ds. Transformacji (ACT)

Spotkanie na szczycie NATO, 2002

• Wysoki Komitet Planowania Centralnego na Sytuacje Nadzwyczajnych Zagro?eń (SCEPC)
  • Zarz?d planowania ?eglugi oceanicznej (PBOS)
  • Zarz?d planowania europejskiego transportu ?ródl?dowego (PBEIST)
  • Komitet planowania lotnictwa cywilnego (CAPC)
  • Komitet planowania ds. ?ywno?ci i rolnictwa (FAPC)
  • Komitet planowania przemys?owego (IPC)
  • Komitet planowania ds. ropy naftowej (PPC)
  • Wspólny komitet medyczny (JMC)
  • Komitet planowania ??czno?ci cywilnej (CCPC)
  • Komitet Ochrony Cywilnej (CPC)
• Zgromadzenie Parlamentarne (NATO PA)

Sekretarze generalni NATO

Najwy?sze stanowisko polityczne w Sojuszu, które zgodnie z przyj?t? praktyk? obsadzane jest przez cywilnych polityków europejskich z państw b?d?cych cz?onkami NATO.

Sekretarze generalni NATO

Imi? i nazwisko		Kraj	Od	Do
	Hastings Lionel Ismay	Wielka Brytania	4 kwietnia 1952	16 maja 1957
	Paul-Henri Spaak	Belgia	16 maja 1957	21 kwietnia 1961
	Dirk Stikker	Holandia	21 kwietnia 1961	1 sierpnia 1964
	Manlio Brosio	W?ochy	1 sierpnia 1964	1 pa?dziernika 1971
	Joseph Luns	Holandia	1 pa?dziernika 1971	25 czerwca 1984
	Peter Carington	Wielka Brytania	25 czerwca 1984	1 lipca 1988
	Manfred W?rner	Niemcy	1 lipca 1988	13 sierpnia 1994
	Sergio Balanzino	W?ochy	13 sierpnia 1994	17 pa?dziernika 1994
	Willy Claes	Belgia	17 pa?dziernika 1994	20 pa?dziernika 1995
	Sergio Balanzino	W?ochy	20 pa?dziernika 1995	5 grudnia 1995
	Javier Solana	Hiszpania	5 grudnia 1995	6 pa?dziernika 1999
	George Robertson	Wielka Brytania	14 pa?dziernika 1999	1 stycznia 2004
	Jaap de Hoop Scheffer	Holandia	1 stycznia 2004	1 sierpnia 2009
	Anders Fogh Rasmussen	Dania	1 sierpnia 2009	30 wrze?nia 2014
	Jens Stoltenberg	Norwegia	1 pa?dziernika 2014	1 pa?dziernika 2024
	Mark Rutte	Holandia	1 pa?dziernika 2024

Operacje pokojowe i stabilizacyjne NATO

• Operacje powietrzne lotnictwa NATO: Deny Flight i Deliberate Force – wykonania rezolucji Rady Bezpieczeństwa ONZ nr 781 i 816 o strefach zakazanych dla lotnictwa zwa?nionych stron wojny na terenie by?ej Jugos?awii oraz ochrony konwojów z pomoc? humanitarn?, a tak?e wsparcia powietrznego dla l?dowych si? pokojowych Narodów Zjednoczonych UNPROFOR, prowadzone mi?dzy 12 kwietnia 1993 roku a 20 wrze?nia 1995.
• Misja pokojowa IFOR w Bo?ni i Hercegowinie prowadzona mi?dzy 20 grudnia 1995 a 20 grudnia 1996.
• Misja pokojowa SFOR w Bo?ni i Hercegowinie prowadzona mi?dzy 21 grudnia 1996 a 2 grudnia 2004.
• Kampania lotnicza przeciw Jugos?awii od 24 marca do 10 czerwca 1999.
• Obecno?? Kosovo Force (KFOR) w Kosowie od 12 czerwca 1999.
• Zabezpieczenie Cie?niny Gibraltarskiej po 11 wrze?nia 2001 w ramach operacji Active Endeavour.
• Obecno?? Mi?dzynarodowych Si? Wspieraj?cych Bezpieczeństwo (ISAF) w Afganistanie od grudnia 2001 do grudnia 2014.
• Wsparcie logistyczne Unii Afrykańskiej w Darfurze w 2005.

Zobacz te?

• Major non-NATO ally
• Organizacja Bezpieczeństwa i Wspó?pracy w Europie
• Organizacja Uk?adu o Bezpieczeństwie Zbiorowym
• Szanghajska Organizacja Wspó?pracy
• Pakt Bezpieczeństwa Pacyfiku
• NATO-bis
• Hymn NATO

Bibliografia

• Traktat Pó?nocnoatlantycki [online], BBN [dost?p 2025-08-14] .
• Julian Kaczmarek: NATO w systemie bezpieczeństwa ?wiata. Wroc?aw: Alta-2, 1998. ISBN 83-86882-42-5. Brak numerów stron w ksi??ce
• Robert Kupiecki: Si?a i solidarno??. Strategia NATO 1949–1989. Warszawa: Polski Instytut Spraw Mi?dzynarodowych, 2009. ISBN 978-83-89607-59-1. Brak numerów stron w ksi??ce
• NATO. Vademecum. Warszawa: Bellona, 1995. ISBN 978-83-11-08538-1. Brak numerów stron w ksi??ce
• Bernard Wo?niecki, NATO lat osiemdziesi?tych, Warszawa: MON, 1982, ISBN 83-11-06854-2 .
• adm. James Foggo. NATO Looks To The South. ?Proceedings”, s. 10, 11, April 2019. US Naval Institute. ISSN 0041-798X. (ang.). 

Linki zewn?trzne

• Witryna internetowa NATO (ang.)
• Vademecum NATO. zbigniew-groszek.pl. [zarchiwizowane z tego adresu (2025-08-14)].
• Traktat Pó?nocnoatlantycki. nato.int. [zarchiwizowane z tego adresu (2025-08-14)].